Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, çalışarak gerçeklehandan bir düzen bileğildir. Dostluk, sosyete süresince insanların harbiden kesinlikle davrandıklarını bileğil, kesinlikle davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak karınin vardır. Adalet kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene salmak, sosyal yaşamın gerçekleşmesini peylemek ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin zıtsına onaylama edilmesi ve uyulması gereken, kesin güzel kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete süresince insanların hareket ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her çağ mümkündür. “İşte ahbaplık, adam davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir tertibat, bir bütündür.” İnsan-adam, adam-tabiat ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru karınin evrensel ilkelerle güvence altına hileınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi karınin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birşu denli rey ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, sosyete sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak belirten gözlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini peylemek için konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, tanrı ve kanunların hepsidür. Daha geniş bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş sosyal yaşfakat düzenidir. Dostluk Lafız Valörı Dostluk kelimesi Arabi “tanrı” kökünden gelir ve tanrı kelimesinin çoğheybetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “tanrı” kelimesinin çoğheybetli “ilenme’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na göre ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” manaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet manaında da kullanılır. Teknik Valörı Dostluk dönemden döneme değiştiği karınin hala doyurucu bir tanım kuruluşlamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok onaylama edilen tanımı ise: “Mukannen bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar hepsidür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince asliye olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri mevzu düz kısmına Özel Dostluk, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Temel Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun mebdelıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku özge toplumu organizatör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik devlet aracılığıyla güvenceye hileınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları adam davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun kırat kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde nüsha nitelikteki tamam durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk düzında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek karınin kullanılır. Dostluk düzenini katkısızlamayı ve korumayı fakatçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları dikilmek karınin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve dünyalık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, kazanç mantinota; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları kabil başka ahbaplık dallarında başka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik bileğil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya siyasi gözleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali doğruluk olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir yaşfakat düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, uygulamalı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal yaşamı düzenleyip insanların pasış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Kılgısal Yarar (Sosyal İhtiyaçların Hakkındalanması) Hukukun uygulamalı amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile sosyete süresince canlı insanların, birbirleri ile inşa etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruhsal bir varlık olarak insanın kuruluşsından meydana gelen ihtiyaçlarını zıtlamaya çhileışır. Dostluk bu fonksiyonu ile mevlit, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni yaşamın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii kuruluşsına ve bundan gelecek gelen gereksinimlerine reva tamamlanmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, hesaplı gerçeklere bile vabestedır; hesaplı ihtiyaçlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Adalet Dostluk bu fonksiyonu ile muayyen bir organize altına aldığı içtimai gereksinimlerı, özü salt bir muadelet düşüncesi olan doğruluk ölçüsüne vurarak essah kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısa tanımıyla doğruluk, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tamamlanmak üzere iki başka anlamda kullanılır. Adalet gerçekte ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet manaında şahsi bir özelliği deyimler. şahıs her çağ haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni icra etmek uğrunda sakır sakır ve bileğkonumez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren doğruluk, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) doğruluk olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir doğruluk nosyonı vardır. Nesnel doğruluk, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki kırat olarak hanek konusu olan doğruluk bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet karınindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini karınermiş kurallar tamamü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde doğruluk ölçüsünü kullandığı ve kullanıvermek yerinde bulunmuş olduğuna göre, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında doğruluk acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada kanun üstü doğruluk nosyonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hâkim mevcut, nesnel ve salt bir kırat niteliğindeki adalettir. Dostluk bir sosyete düzenini karınerir. Hukukun varlık sebebi bile adalettir; lüzum mevcut düzeni gözlemek, gerekse onu bileğkonutirmeyi meşrulaştırmak karınin her çağ adalete mebdevurulur. Nesnel ve kanun üstü doğruluk hukukta zıtmıza müesses ahbaplık düzenlerinin asli örneği, olması gereken ahbaplık manaında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile doğruluk, mevcut ahbaplık düzenlerinin kendisine reva olup olmadığı açısından bir kırat ve istimara ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile doğruluk, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile olumlu ve zararlı zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Normal olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşfakat uyacak, hem bile bu sosyal yaşamın pasış süresince sürebilmesi karınin bir düzen görünümünü katkısızlamaya çhileışacaktır.